Herbata czarna, zielona, owocowa, miętowa, yerba mate… Większość z nas na zawołanie jest w stanie wymienić przynajmniej kilka rodzajów herbaty. Czy jednak wiemy, czym się one różnią? Czy podziały, które mamy w głowie, są prawidłowe? I wreszcie – czy aby na pewno wszystko, co wymieniamy, rzeczywiście można nazwać herbatą?

Czym jest herbata?

Fachowo herbatą nazywa się napar przyrządzany z liści lub pąków jednego gatunku roślin – kamelii chińskiej (camellia sinensis). Napary z innych roślin – nawet te, które potocznie nazywamy „herbatą”, jak np. herbatki owocowe z hibiskusa, rooibos, yerba mate, mięta, melisa czy inne zioła – formalnie herbatą nie są. Nazwa „herbata” jest zarezerwowana dla naparu z kamelii, natomiast jej poszczególne odmiany różnią się przede wszystkim sposobem obróbki, a nie odmiennym gatunkiem rośliny. Głównych rodzajów herbaty wyszczególnia się sześć i oznacza się je kolorami.

Herbata czarna

Najbardziej znanym, przynajmniej w Europie, rodzajem herbaty, jest herbata czarna. Dla wielu z nas jest to herbata „normalna”, którą pijamy codziennie. Nic dziwnego, ponieważ to właśnie ten rodzaj herbaty najbardziej posmakował Anglikom, którzy rozpowszechnili przywieziony z Azji napój po całej Europie. Co jednak ciekawe, proces wytwarzania czarnej herbaty jest stosunkowo skomplikowany. Liście poddaje się procesom więdnięcia, skręcania, utleniania i suszenia. Do najbardziej znanych gatunków czarnej herbaty należą assam, ceylon, yunnan czy darjeeling. Wśród koneserów dużą sławę ma także herbata lapsang souchong, wędzona w dymie z drewna sosnowego, o bardzo intensywnym, dymnym smaku.

Herbata zielona

Bardzo popularna jest także herbata zielona, o znacznie łagodniejszym smaku. Różnica ta wynika z wczesnego przerwania procesu utleniania na rzecz suszenia w wysokiej temperaturze. To właśnie zielona herbata jest najpopularniejsza w Chinach i Japonii. Do najbardziej znanych gatunków herbaty zielonej należą gunpowder, sencha czy genmaitcha. Ciekawą odmianą jest także matcha, czyli sproszkowana zielona herbata, która dzięki dojrzewaniu w ocienionych plantacjach nabiera interesującego smaku.

Herbata biała

Nieco mniejszą popularnością cieszy się u nas herbata biała, zdecydowanie najmniej przetworzona po zerwaniu. Biała herbata jest jedynie suszona na słońcu, bez dodatkowego formowania i fermentowania. Również ta odmiana jest dużo popularniejsza w Azji niż w Europie. Uważa się ją także powszechnie za herbatę bardzo dobrej jakości, a wiele spośród najbardziej luksusowych herbat to właśnie herbaty białe. Herbata biała jest również bardzo zdrowa i ma więcej pobudzającej teiny niż pozostałe odmiany.

Herbata czerwona

Coraz większą popularność zdobywa u nas herbata czerwona, znana też pod chińskim określeniem pu-erh. Herbata ta jest zupełnym przeciwieństwem herbaty białej czy zielonej, ponieważ przechodzi dłuhi proces leżakowania i fermentacji. Wskutek takiej obróbki pu-erh charakteryzuje się bardzo silnym, wędzonym aromatem i wyrazistym smakiem. Herbatę czerwoną często dodatkowo się prasuje i sprzedaje w formie sprasowanych dysków czy kosteczek, a nie w postaci luźnych liści. Rosnąca popularność tego rodzaju herbaty wiąże się z przypisywanymi jej właściwościami odchudzającymi.

Herbata niebieska

Herbatą znaną niemal wyłącznie koneserom jest herbata niebieska, tudzież turkusowa. Znana jet również pod nazwą oolong, ale żeby było jasne, niskiej jakości herbata „ulung”, którą możemy pamiętać z półek PRL-owskich sklepów, nie ma z nią nic wspólnego. Herbata oolong poddawana jest naprzemiennie procesom więdnięcia i wytrząsania w bambusowych koszach, co skutkuje otarciem brzegów liści i poskręcaniem ich w ciasne kuleczki. Często sprzedaje się ją w opakowaniach z odessanym powietrzem, dzięki czemu charakterystyczny kształt liści widać nawet bez otwierania. Podczas parzenia liście rozwijają się jednak na powrót, zapewniając przy okazji ciekawe wrażenia estetyczne.

Herbata żółta 

Najrzadziej spotykaną herbatą jest herbata żółta. Według legend, w dawnych Chinach herbata ta była zarezerwowana wyłącznie dla samego cesarza. Herbata żółta jest fermentowana w wilgotnym środowisku i wielokrotnie podgrzewana, przez co niektórzy określają ją jako herbatę „kiszoną”. Ten rodzaj herbaty przez długie lata nie był eksportowany poza granice Chin, a obecny proces produkcji jest jedynie próbą odtworzenia procesu oryginalnego. Jest to najrzadziej produkowany, ale często poszukiwany przez koneserów typ herbaty.

Herbaty aromatyzowane

Szeroką klasę herbat stanowią ponadto herbaty aromatyzowane z dodatkiem olejków zapachowych, cząstek owoców czy ziół. Przypomnijmy jednak raz jeszcze: herbata z dodatkiem smakowym to nie to samo, co „herbatka” owocowa składająca się tylko z suszonych owoców, bez dodatku herbaty. Te drugie herbatami nie są, natomiast te pierwsze jak najbardziej. Najczęściej aromatyzuje się herbaty czarne, choć w sklepach z herbatą łatwo kupić także herbaty zielone, białe czy nawet czerwone i niebieskie z dodatkami smakowymi. Ze znanych herbat tego typu należy wspomnieć o earl greyu, czyli czarnej herbacie aromatyzowanej olejkiem z bergamoty. 

Jak widać, wciąż mamy tendencję do nazywania „herbatą” wielu napojów, które tak naprawdę nią nie są. Nie oznacza to jednak, że herbata sama w sobie jest tematem nudnym. Mnogość jej odmian tworzy bowiem bardzo szeroki świat smaków i doznań, w którym nawet wytrawni koneserzy wciąż znajdują coś nowego i zaskakującego.