W ostatnich latach rodzice, a także nauczyciele zauważają u dzieci pewne charakterystyczne zjawisko: dziecko ma trudności z wykonywaniem poleceń, często w ogóle jakby nie słyszało, co się do niego mówi. Badania słuchu nie wskazują jednak na nic niepokojącego. Przyczyną mogą być zaburzenia przetwarzania słuchowego (z angielskiego auditory processing disorder, APD). Warto przyjrzeć się im bliżej, żeby móc odpowiednio wcześnie zareagować.

Słyszenie a słuchanie

W codziennym życiu często mówimy zarówno o słyszeniu, jak i słuchaniu, często stosując te pojęcia naprzemiennie. Tak naprawdę jednak oznaczają one dwa zupełnie różne procesy.

• Słyszenie to bowiem proces bierny, który dzieje się samoistnie i jest uzależniony od stanu narządu słuchu.
• Słuchanie natomiast jest aktywnym procesem, w którym nasza uwaga skupia się na tym, czego słuchamy.

Dziecko z zaburzeniami przetwarzania słuchowego słyszy dobrze, jego narząd słuchu pracuje poprawnie (bez wad czy ubytku słuchu), co potwierdzają wyniki badań. Mózg ma jednak problem z rozpoznawaniem, przetwarzaniem i interpretacją dźwięków, również dźwięku mowy. Pomimo że dziecko nie ma wady słuchu, to jednak sprawia wrażenie osoby z niedosłuchem. Zaburzenia te występują szczególnie często u dzieci urodzonych przedwcześnie, u których w czasie porodu wystąpiło niedotlenienie, lub które w dzieciństwie przeszły infekcje albo zapalenie ucha.

Objawy zaburzeń i diagnoza

Najczęściej zdarza się, że pierwsze niepokojące objawy zauważają u dziecka rodzice. Jeżeli dziecko ma trudności w skupianiu uwagi, nie potrafi się skoncentrować lub nie rozumie złożonych poleceń, wówczas może to świadczyć właśnie o zaburzeniach przetwarzania słuchowego. Dziecko z APD często sprawia wrażenie nieobecnego i ma zaburzoną intonację głosu, skupia się na głosie drugiej osoby, a nie na treści jej wypowiedzi. Dodatkowo często jest zdenerwowane, przestraszone lub niespokojne, gdy przebywa w głośnym otoczeniu. Może wtedy szybciej się męczyć i być rozdrażnione. Objawy tego zaburzenia mogą również zostać zauważone w przedszkolu lub szkole podczas nauki. Dziecko myli podobnie brzmiące słowa i głoski, ma trudności z uczeniem się na pamięć i przyswajaniem nowych informacji, uczeniem się nowych rzeczy. U dziecka występują poważne trudności w nauce czytania i pisania, bardzo często popełnia ono błędy ortograficzne typu słuchowego.

Trzeba tutaj zaznaczyć, że dziecko, które tak się zachowuje, nie robi tego celowo, lecz ma zaburzenia i przez to czuje się niepewnie. Właściwa diagnoza pozwala na zrozumienie problemu oraz rozpoczęcie odpowiedniej terapii, która pozwoli dziecku nabrać pewności siebie oraz osiągnąć pełny rozwój intelektualny. W ramach diagnozowania zaburzeń przetwarzania słuchowego konieczne jest przeprowadzenie konsultacji medycznej u pediatry, laryngologa i audiologa. Niezbędne będą szczegółowe badania słuchu oraz audiometria tonalna. Kolejnym krokiem jest wizyta u logopedy, a później konsultacja psychologiczna i pedagogiczna. Trzeba bowiem wykluczyć wszystkie inne możliwe przyczyny występujących objawów (na przykład wady słuchu, inne schorzenia). Gdy nasze dziecko otrzyma już diagnozę, możliwe będzie rozpoczęcie terapii.

Metody terapii

Terapia dzieci z APD jest prowadzona indywidualnie i ukierunkowana na konkretne problemy występujące u dziecka. Dzięki temu można dopasować metody terapii do występujących u konkretnej osoby objawów i poprawić te obszary funkcjonowania, które pracują źle lub nie są wystarczająco rozwinięte.

Najczęściej stosowany jest aktywny trening słuchowy (metodą Tomatisa, indywidualna stymulacja słuchu Johansena, metoda neuroflow) prowadzony przez wykwalifikowanego specjalistę. Podczas treningu przeprowadzane są rozmaite ćwiczenia stymulujące umiejętność rozpoznawania i lokalizacji dźwięków, naśladowania ich, powtarzania konkretnego rytmu, zapamiętywania kolejności dźwięków, pisania ze słuchu, powtarzania słów i zdań w określonej kolejności czy rozumienia mowy podczas obecności zakłóceń i bodźców z zewnątrz. Oprócz treningu słuchowego w terapii wykorzystuje się często również terapię logopedyczną lub psychologiczną, a także terapię zaburzeń integracji sensorycznej, które współistnieją u niektórych dzieci z APD.

Jak wspomóc swoje dziecko?

Dzieci, u których zdiagnozowano APD, wymagają szczególnej uwagi i pomocy w codziennym życiu. Oprócz terapii niezwykle ważna jest tutaj rola rodziców. Dzięki kilku prostym wskazówkom możemy zapewnić dziecku lepszy rozwój oraz umożliwić prawidłowe funkcjonowanie.

Mówiąc do dziecka, formułujmy proste prośby i komunikaty. Mówmy wolniej i spokojnie, zawsze upewniając się, czy dziecko nas zrozumiało. Ważne jest utrzymywanie kontaktu wzrokowego oraz wzbogacanie naszego przekazu. W tym celu możemy używać gestów, pomocy i akcesoriów graficznych oraz innych bodźców wzrokowych. Pamiętajmy również o redukcji zbędnego szumu i hałasu w domu oraz zapewnieniu dziecku spokojnego, wyciszonego miejsca do nauki.